Amelvonnesbeek meandert opnieuw door Plantentuin Meise

Op 23 oktober was het een moment van trots voor Plantentuin Meise, want ze onthulden met blijdschap de nieuwe kronkelende koers van de Amelvonnesbeek. Slechts enkele maanden eerder, in september, stroomde deze beek nog in een kaarsrechte baan door het grasland. Nu, met zijn nieuwe meanderende loop, zal de waterafvoer vertragen en ontstaan er meer kansen voor natte natuur. De voltooiing van deze graafwerken markeert het begin van het programma Water+Land+Schap Groene Noordrand. Bovendien is de hermeandering van de Amelvonnesbeek de eerste concreet gerealiseerde actie in Vlaanderen binnen het bredere Water+Land+Schap-initiatief, gefinancierd met de Blue Deal-middelen.

Nu, eindelijk, glijdt het water rustig door de glooiende nieuwe bedding van de Amelvonnesbeek. Vandaag, na een periode van droogte, is de beek bijzonder kalm. Haar meanderende loop fungeert als een natuurlijke vertrager, wat buitengewoon effectief is tijdens stortbuien, wanneer de beek als extra buffer fungeert. De graafmachine is net vertrokken, en de eens gekanaliseerde Amelvonnesbeek ligt nu begraven onder de aarde. Het contrast tussen het verleden en de toekomst is nog zichtbaar, maar al snel zal alles weer bedekt zijn met groen, en zelfs bomen zullen op sommige plekken geplant worden. De Amelvonnesbeek zal dan opnieuw de aanblik van een natuurlijke waterloop hebben, alsof het altijd zo is geweest.

De Amelvonnesbeek, de grootste zijrivier van de Maalbeek, slingert zich van west naar oost door de Plantentuin van Meise, passeert door een bosrijk gebied en uitgestrekte weiden, en langs de kasteelvijver. Tot vandaag stroomde ze in een kaarsrechte loop van 120 meter door de graslanden. Het hele gebied langs de beek fungeert als overstromingsgebied, waar het risico op wateroverlast, net als in de verdere stroomafwaartse trajecten, aanzienlijk is.

“Door de beek opnieuw te laten meanderen vertraagt de waterafvoer en krijgt natte natuur meer kansen. Dit stuk beek is voortaan dubbel zo lang en kan maar liefst 10 x meer water bergen. Nadat de beek haar natuurlijke loop helemaal heeft teruggekregen, planten we hier nog een moerasbos aan”, licht Steven Dessein, Administrateur-generaal, Agentschap Plantentuin Meise toe. 

Vlaams minister van Werk, Innovatie, Landbouw, Economie en Sociale Economie Jo Brouns, bevoegd voor de wetenschappelijke instelling die Plantentuin Meise is: “Door de rechtgetrokken Amelvonnesbeek haar meanders terug te geven, vergroot niet enkel de natuurwaarde maar wordt ook de buffercapaciteit groter. Dat is belangrijk voor periodes van droogte maar ook bij zware regenval.”

In de regio van de Groene Noordrand focust het programma Water+Land+Schap op de droogte- en wateruitdagingen in de Maalbeek-, Amelvonnesbeek- en Tangebeekvallei en op hun aanliggende kouters. Wim Solie, projectmedewerker bij Regionaal Landschap Brabantse Kouters coördineert dit programma: “De Vlaamse Rand deelt extra in de klappen bij natte en droge extremen. De beekvalleien maken hier de overgang van het Brabants leemplateau naar de Vlaamse vallei. Ze zijn hier nog erg smal, zowel in de open ruimte als in de bebouwde gebieden. Door de hoge graad van verstedelijking is de oppervlakte ook erg verzegeld. De infrastructuur versnippert de beekvalleien bovendien. Dat maakt de valleien extra overstromingsgevoelig. We moeten dus tegelijk oplossingen zoeken op de landbouwkouters en in de beekvalleien om het landschap duurzaam te wapenen tegen de weersextremen die op ons afkomen.”

Ook voor de provincie Vlaams-Brabant die de waterlopen beheert, is dit project belangrijk. Gedeputeerde Bart Nevens: “Als provincie hechten we veel belang aan structuurverbeterende maatregelen die de ecologische kwaliteit van onze waterlopen verbeteren. Ze dragen bij tot een natuurlijker watersysteem met een hogere biodiversiteit, de buffercapaciteit in de vallei verhoogt en de waterafvoer verloopt trager. Als provincie leveren we hieromtrent al belangrijke inspanningen. We zijn dan ook blij dat het Strategisch Project Groene Noordrand in haar visie rekening houdt met deze toekomstige uitdagingen. Zo bereiken we samen onze gemeenschappelijke doelen.”

Plantentuin Meise is één van de partners van Water+Land+Schap Klimaatrobuuste Groene Noordrand. In Meise, Grimbergen en Wemmel staan de eerste werven al op de planning, op openbare terreinen en bij landbouwbedrijven.