Dit was de exclusieve Kastelendag voor leden van Open Monumenten

“Ik ben enorm geïnteresseerd in kastelen en hun verhaal”, zegt Kwinten Van Dijck (32) uit Leuven. Net als meer dan honderd andere leden van Open Monumenten neemt hij deel aan de Kastelendag. Hij doet er zelfs twee, Laarne en Peereboomveld, meteen twee uitersten. “Ik kon zo’n unieke kans niet laten liggen. Vooral het contact met de bewoners lijkt mij bijzonder leerrijk.”

Kasteeldame Françoise Pouilliart (71) wacht ons op aan de vijver voor het neoclassicistische kasteel Peereboomveld in Sint-Andries nabij Brugge. Twee sierlijke witte zwanen herkennen haar meteen. Het kasteel ligt op een natuurlijke hoogte midden de verbluffende landschapstuin en het parkbos.

Françoise bezorgt onze groep een bosbad, een zintuiglijke wandeling door ‘haar’ domein. Ze mengt er vlotjes de familiegeschiedenis van haar man ridder Géry van Outryve d’Ydewalle (73) tussen.

Lief Declercq (63) uit Oostende bekent dat ze speciaal voor dit soort exclusieve events lid geworden is van Open Monumenten. Ze deelt de liefde voor erfgoed met haar man Jan Hectors (67). “Dit bezoek lijkt me vooral een boeiende ontmoeting met een wereld die ik niet ken.”

De aanplantingen of kapmomenten op het domein gebeuren in overleg met Bosbeheer Houtland. “We krijgen daar subsidies voor”, zegt Françoise. “Dat is precies ook de reden waarom ik u hier vandaag ontvang. Ik wil de mensen tonen waarvoor deze subsidies worden aangewend.”

Françoise wijst op recente stormschade. Een monumentale tamme kastanje heeft het niet overleefd. In het domein staan bomen met meer dan 100 jaar op de teller. Brede dreven vormen een eigen patroon. “We vermoeden dat de grootvader van mijn man, ridder Emmanuel Charles van Outryve d’Ydewalle, zelf het domein ontworpen heeft.” De adellijke familie is eigenaar van nog enkele pareltjes van kastelen ten zuiden van Brugge.

De ommuurde moestuin dateert van het laatste kwart van de 19e eeuw. Tot voor kort verbouwde sterrenchef Gert De Mangeleer hier kruiden en eetbare bloemen. Nu wacht de enorme moestuin op een nieuwe pachter, “een wijnboer, misschien?”, kaart iemand uit de groep aan. Wim Palmers (41) uit Brussel is absolute fan van bewoonde kastelen. “De liefde van de bewoners voor hun erfgoed werkt aanstekelijk. Ik hou er wel van even in hun wereld te vertoeven.”

De ogen van Adriaan Martens (81) uit Wondelgem fonkelen. De wandeling in het bos deed hem zichtbaar goed. “Dit is de ideale manier om mijn zondagnamiddag door te brengen. Als dan ook nog de kasteelbewoner zelf de rondleiding verzorgt, ben ik helemaal verkocht.” Adriaan probeert zoveel mogelijk exclusieve ledenbezoeken van Open Monumenten mee te pikken.

In het salon van het 19e -eeuwse kasteel staat koffie en gebak klaar. Kwinten kijkt zich de ogen uit en vraagt Françoise honderduit over de inrichting en de kunstwerken aan de muren. “Dit was een goed gevulde dag”, blikt hij tevreden terug. “Ik hou het meest van Peereboomveld omdat hier nog wordt geleefd. Er hangt meer kunst, de lambrisering is prachtig… Het kasteel van Laarne was ruwer, ongepolijst.”

De dreef tussen de kerk en het kasteel van Laarne staat vol bloemen. De massieve waterburcht domineert het dorpszicht. In de inkomhal wacht een groep geduldig op de gids, historica Veronique Lambert. Ze belooft ons een bezoek “op plekken waar anderen nooit komen”. We wandelen door vier eeuwen bouwgeschiedenis. “Bij elke restauratie werd enkel bijgebouwd, nooit afgebroken. Dat betekent dat alle authentieke elementen bewaard zijn.” In de prachtige binnentuin krijgen we een goed zicht op de drie torens en de donjon. “Dit was puur machtsvertoon. Dergelijke burchten werden in die tijd al niet meer gebouwd.” Op de zolder boven de oudste ridderzaal huizen vleermuizen onder het 15e -eeuwse houten dakgebinte.

"Wat je zeker niet zal aantreffen, is een badkamer. Men waste zich droog.”

De ingrijpendste verbouwing gebeurde in de 17e eeuw toen het kasteel bijna verdubbelde in omvang. De meubels en wandtapijten die we zien dateren van die tijd en komen niet oorspronkelijk uit het kasteel. “We weten niet precies wat de functie is van elke ruimte. We kunnen er alleen maar naar gissen. Wat je zeker niet zal aantreffen, is een badkamer. Men waste zich droog.”

Martine Vermaercke (66) uit het Oost-Vlaamse Gavere is geboeid door de grote ruimte in de donjon waar in de 17e eeuw recht werd gesproken. Hier vonden de beroemde heksenprocessen (en folteringen) van Laarne in 1607 plaats. “Die donkere ruimte gaf me de kriebels. Zo’n contrast met de rest van het kasteel.” Haar man Omer Boutte (66) bestudeert de unieke zilvercollectie in de andere vleugel van het kasteel. “Die enorme verzameling zilveren koffie- en chocoladekannen vormen een verhaal op zich.” Het koppel is blij zich ingeschreven te hebben voor deze exclusieve ledendag. “Heel leerrijk en verhelderend”, klinkt het.

Bart Roman (38) uit Haaltert bezocht als middelbare scholier het kasteel van Laarne en wou het wel eens terug zien. “Ik was het meest onder de indruk van de fresco’s in de kapel.” De kastelenmicrobe heeft ook zijn jongste dochter gebeten. “Bij elke reis pluizen we uit welke kastelen we passeren om die dan zeker te bezoeken. Kastelen hebben iets speciaals, het is onze connectie met het verleden.”

De Kastelendag voor leden van Open Monumenten werd georganiseerd in samenwerking met de Koninklijke Vereniging van Historische Woonsteden en Tuinen. We danken de kasteelheren en kasteeldames van harte voor de gastvrijheid en de boeiende rondleidingen op hun kasteeldomein. Graaf Ghislain d'Ursel, vice-voorzitter van Historische Woonsteden en Tuinen breekt een lans voor particulier erfgoed en legt uit waarom een dag als de 'Kastelendag voor leden van Open Monumenten' belangrijk is.