Erfgoedplekken waar heiligen thuis zijn

In 1936 bracht het opleidingsschip Mercator het stoffelijk overschot van pater Damiaan naar België. Zijn lichaam werd bijgezet in de crypte van de Sint-Antoniuskapel in Leuven. De missionaris, geboren in Tremelo als Jozef De Veuster, was in 1889 op ‘zijn’ eiland Molokai gestorven. Op verschillende plekken in Vlaanderen zijn verwijzingen naar Damiaan te vinden, tien jaar geleden nog met de opening van de Damiaanbrug tussen Tremelo en Haacht over de Dijle. In Tremelo bevindt zich het onlangs gerestaureerde Damiaanmuseum. Doorheen een interactief parcours kom je het levensverhaal van de beschermheilige van de lepralijders en aidspatiënten te weten.

De heilige Arnoldus veranderde water in bier tijdens de bouw van de Sint-Pietersabdij in Oudenburg in 1084. Op deze plaats bevindt zich vandaag het Romeins-Archeologisch Museum. Arnoldus werd geboren aan de andere kant van West-Vlaanderen, in het kleine plaatsje Tiegem op een heuvel vlakbij de Schelde. Op de flank van de Tiegemberg, vaak een scherprechter in de Vlaamse wielerklassiekers in het voorjaar, werd het Sint-Arnolduspark uitgebouwd. Na een aantal wonderbaarlijke genezingen aan de bron in het park pompte ondernemer Vital Moreels halfweg 19e eeuw geld in de uitbouw van een religieus ‘pretpark’ met kapel, grotten in beton en rustplekken in de schaduw. Stijn Streuvels werd betaald om er een lofzang over te schrijven en dus toeristen aan te trekken. Nu is het Sint-Arnolduspark een bosrijke plek met in de zomer een gezellige pop-up. Het wandelnetwerk Streuvels trekt er dwars doorheen. Kinderen spelen er op de speeltuin en in het avonturenbos. Er worden nog regelmatig kinderen gedoopt aan de bron in het park.

In de 16e was onze regio een kruispunt van kennis en cultuur. De adel nodigde geleerden uit in hun stadspaleizen om te discussiëren en om mee uit te pakken voor de buitenwereld. Jeroen van Busleyden (1470 – 1517) was zo iemand. Hij was als diplomaat in dienst van het Habsburgse hof en stond bekend als humanist. De groten der aarde kwamen in zijn pas opgetrokken stadspaleis in het centrum van Mechelen over de vloer, zoals Erasmus en de latere paus Adrianus.

Thomas More trok in die tijd door Europa als gezant van de Engelse koning Hendrik VIII. Omdat Mechelen de place to be was om aan de politieke touwtjes te trekken, verbleef More dus vaak bij van Busleyden waar hij Erasmus leerde kennen. More begon er te schrijven aan zijn beroemde Utopia over het politieke bestel van een fictieve eilandstaat. More was streng katholiek en bracht later, als Lord Chancellor, de op dat moment hoogste politieke functie in Engeland, verschillende protestanten op de brandstapel. Er zijn stapels romans geschreven over de romance tussen Hendrik VIII en Anna Boleyn. Het is door die romance dat More uiteindelijk alle krediet verloor bij de koning en werd terechtgesteld. Pas 400 jaar na zijn dood werd de geleerde heilig verklaard. Het prachtig gerestaureerde Hof van Busleyden is vandaag opnieuw een ontmoetingsplek. In dit stadsmuseum leer je meer over de humanisten die hier over de vloer kwamen en wordt ook hoopvol vooruitgeblikt naar de toekomst.

In de 7e eeuw woonde er in Dilbeek een zekere Alena. Het meisje van hoge afkomst had last van haar puberteit. Ze vluchtte weg van haar heidense ouders om in Vorst de mis bij te wonen. Een wachter van haar vader kon haar tegenhouden. Ze hield zich zo krampachtig vast aan een boom dat de wachter haar arm uitrukte waarna ze dood neerviel. Zo’n 400 jaar later werd ze heilig verklaard. Ze wordt aangeroepen tegen tandpijn en oogziekten. Op heel veel plaatsen in Dilbeek wordt de heilige Alena herdacht. Van het glas-in-loodraam met haar verhaal in de kerk tot het Sint-Alenapark voor het gemeentehuis. In dit mooie park staat op een eiland de Sint-Alenatoren, een laatste stenen getuige van de 13e -eeuwse waterburcht die door de troepen van Lodewijk XIV werd vernield. De kelder werd in de 18e en 19e eeuw gebruikt als ijskelder. Alle verwijzingen naar de heilige Alena in Dilbeek kan je ontdekken tijdens de 4,5 kilometer lange Alenawandeling.

De inventarislijst van het Agentschap Onroerend Erfgoed vermeldt verschillende beschermde Sint-Jan Berchmanscolleges in Vlaanderen. Ze hebben één ding gemeen, ze werden eind 19e eeuw opgericht in de nasleep van de schoolstrijd waar de katholieke zuil als winnaar uit kwam. Het is geen toeval dat ze de naam van de patroonheilige van de jeugd dragen. De in 1621, op amper 22-jarige leeftijd, overleden jezuïet uit Diest werd in 1888 heilig verklaard, net in de periode dat deze scholen gebouwd werden. De heiligverklaring van de vrome jongeman stond in de sterren geschreven. Al vlug na zijn dood werden stukken van zijn lijk als relikwie verkocht, een bloeiende handel in die tijd. Het Sint-Jan Berchmanscollege in Antwerpen werd opgericht tussen de Jodenstraat en de Meir. In het neogotische gebouw met kapel liepen generaties bekende Antwerpenaars school. In de Eerste Wereldoorlog deed het dienst als oorlogsziekenhuis. Sinds 2004 zijn de oudste delen beschermd als onroerend erfgoed.

Sinterklaas of de heilige Nicolaas van Myra (4de eeuw) gaf zijn naam aan heel wat Sint-Niklaaskerken. Tijdens zijn jaarlijkse bezoek aan de lage landen logeert de Sint in bijzondere huizen en kastelen. Eerste halte na aankomst per boot is waarschijnlijk het Kasteel van Sinterklaas in Antwerpen. Vaste stek daarna is Het Huis van de Sint in Sint-Niklaas.  Wie de pakjes- en werkkamer wil bewonderen en Slecht-weer-vandaag wil aaien gaat naar het Kasteel van Sinterklaas in Brugge.  Groot verdriet in het Sinterklaaskasteel in Helmond in Nederland dat omwille van corona vroegtijdig de deuren moet sluiten. Kasteel Muiderslot in Muiden kan je nog wel bezoeken en het Huis van Sinterklaas in Utrecht is dan weer volledig volgeboekt.