Geslaagd inclusieproject in het spoorwegfort van Duffel

De namiddagshift van brasserie De Krone in Fort Duffel draait op volle toeren. De lunch is net afgeruimd. Pannekoekenbakker Stijn (22) werkt met een brede glimlach tussen zijn twee jobtrainers in de keuken. Op het zonneterras nestelen zich fietsers en wandelaars. “De meeste mensen zal het niet eens opvallen dat ze bediend worden door een jongere met een autismestoornis”, zegt Nancy Molenberghs uit Begijnendijk die hier regelmatig komt uitblazen. 

De bruisende aanwezigheid van brasserie De Krone midden in het fort geeft extra beleving aan het unieke monument. De brasserie is een arbeidservaringscentrum voor personen met een autismespectrumstoornis. Nancy Molenberghs uit Begijnendijk heeft zich samen met haar pleegkind Yoam op het zonneterras in de middengang geïnstalleerd. Yoam smult van zijn lunch en haast zich naar het avonturenspeelplein naast het fort.

Nancy nipt van haar koffie. “We komen hier wel vaker. Je kan hier lekker en gevarieerd eten. Veel mensen die komen tafelen, zal het niet eens opvallen dat ze door iemand met autisme worden bediend.”

Brasserie De Krone wordt zonder subsidies gerund. De initatiefnemer is Noël Van den Broeck. Na twintig jaar als opvoeder in een tehuis voor personen met autisme, wilde hij het op een andere manier aanpakken. “We spraken in het tehuis steeds maar over hoe we die jongeren een levensdiploma gaven, maar in de praktijk kwamen zij niet aan de bak. Ik wou die jongeren echt helpen aan een job in het reguliere arbeidscircuit. Acht jaar geleden richtte ik met een groep enthousiastelingen vzw De Krone op.”

Enthousiasme is één ding, een geschikte locatie vinden is een ander paar mouwen. “Net op dat moment werd Fort Duffel gerenoveerd. En de organisatie Kempens Landschap kon zich vinden in onze visie en zo mochten we hier enkele zalen herinrichten tot brasserie.”

Met eetcafé t’ASS, afkorting voor autismespectrumstoornis, in domein Tivoli in Mechelen werd al een tweede locatie geopend onder de vleugels van vzw De Krone. Er wordt ook nagedacht over een derde locatie: het gaat hard voor de vzw. Dat zegt ook Noël.

“Jaarlijks begeleiden wij zo’n 25 jongeren. Dat gaat van enkele weken tot zes maanden. In hun laatste weken worden ze gepord en gesteund tijdens hun zoektocht naar een vaste job in de horeca. Soms gaan we ook mee op sollicitatiegesprek. We laten niemand vallen. Ook voor wie niet meteen geschikt is voor de arbeidsmarkt vinden wij een plaatsje bij onze vele partners.”

Steeds meer Vlaamse musea, dierentuinen, hotels, etc. zetten in op autismevriendelijkheid. Toerisme voor Autisme ontwikkelde voor die attracties onder andere visuele stappenplannen die de bezoeker kan gebruiken om een daguitstap en/of vakantie voor te bereiden.

Via een handig overzicht, ontdek je de meest autismevriendelijke attracties van Vlaanderen en kan je meer te weten komen over hun aanpassingen. Zo maken we erfgoed, cultuur en toerisme elke dag een beetje beter toegankelijk.

Noël benadrukt dat brasserie De Krone geen sociaal restaurant is. “Wij zijn een commercieel bedrijf. Dat betekent ook dat de werkdruk hier anders is. Een pintje moet met het logo naar de klant toe geserveerd worden, met wat borrelhapjes erbij. Het accent ligt op de werkattitude, een verzorgd voorkomen, respect voor de collega’s, werkinzicht. Onze jongeren hebben wat meer tijd nodig om zich die zaken eigen te maken.”

Noël voelt zich helemaal thuis in het fort. “Hier hangt een speciaal gevoel. Het laat je niet los. Ook in de aankleding van onze brasserie leggen we graag de link met het erfgoed, bijvoorbeeld door de lunch te serveren in een gamel.”

Valerie Raeymaekers (27) uit Lier is één van de 8 jobtrainers van de vzw. Ze studeerde toegepaste pedagogie en psychologie en werkte eerder al met personen met autisme. Hoe vindt zij het om een hele dag mee en barvrouw in de weer te zijn? “Ik vind het helemaal niet raar. Het is net die combinatie van horeca en begeleiding die me zo aanspreekt. Het geeft je zo’n grote voldoening als je die gasten kleine en grote stapjes kan bijbrengen.”

Per shift werken ze met twee jobtrainers in de zaal. Elke jobtrainer heeft ook een tweetal ‘aandachtsgasten’ onder zijn vleugels. Voor Valerie zijn dat Brain (21) en Nadil (20) die hier hun schoolstage doen. “Ik herinner mij Marisa. Toen ze hier aankwam, was ze heel verlegen. Ze praatte met niemand. Tijdens haar stage is ze helemaal open gebloeid. Nu heeft ze een vaste job in een Lunch Garden.”

Het fort zelf moet Valerie nog bezoeken: “Daar moet ik dringend eens werk van maken. Voor ik hier kwam werken, kende ik zelfs de geschiedenis van de fortengordel rond Antwerpen niet. Maar ik vind het fantastisch dat we midden in deze erfgoedparel een bloeiende brasserie kunnen uitbaten. ’s Avonds zien we hier regelmatig vleermuizen fladderen. Om hen niet te storen, plaatsen we enkel kleine sfeerlichtjes op het terras.”

Elke woensdagnamiddag staat Stijn (22) aan het kookvuur. Hij wordt al bij de ingang op het grote krijtbord aangekondigd als pannenkoekenbakker.

“Ze zijn weer heerlijk vandaag, Stijn”, roept jobtrainer Valerie luidkeels vanuit de bar. Een brede glimlach tovert zich op het gezicht van de jongeman. “Ik kijk er elke week enorm naar uit om te komen werken”, zegt Stijn.

De woorden komen er niet zo vlot uit als hij zou willen. “Ik word omringd door toffe collega’s die me veel raad geven. Ik hou ook van de rust in het fort. De rest van de week loop ik school in het Sint-Janshof in Mechelen.” Hij laat wat boter smelten en drupt de pannenkoekendeeg voorzichtig in de pan. Elke pannenkoek is een nieuwe overwinning.

Het spoorwegfort is een groene long in Duffel. Het gigantische, deels gecamoufleerde complex werd in 1889 gebouwd en maakt deel uit van de fortengordel rond Antwerpen. Het fort speelde enkel in de begindagen van de Eerste Wereldoorlog een zeker militair belang toen het zes dagen lang Duitse artilleriebeschietingen doorstond.

Het wandelnetwerk Scheldeland en de fietssnelweg Antwerpen – Mechelen passeren voor de deur. In de gangen van dit sinds 2012 beschermde monument huizen zeldzame vleermuizen. De ingewanden van het fort kan je met een gids bezoeken. De belevingstentoonstelling (laatste deur rechts in de toegangsweg) is vrij toegankelijk.